Volstruispolitiek

Wikkie en Wouter het gewonder waarom die boere in die Vrystaat altyd hul mielies ses-voet hoog plant. Elke mielieplant, van hierdie kant van die landery af tot aan die anderkant, was ses-voet van die grond af. Wanneer die mielies ses-voet hoog is, loop die landerye koëlreguit tot daar anderkant die spruit uit – te mooi vir woorde.

Wikkie en Wouter se Oupa Klawerjas was nie rêrig ʼn geleerde man nie; alhoewel hy darem sy boerematriek by die NG Kerk op Virginia langs die magtige Sandrivier gekry het. Nà sy boerematriek het Oupa Klawerjas op sy plaas tussen Merriespruit en Saaiplaas gaan boer – meesal met mielies en koring en ʼn paar rondombont skapies.

Aan die begin het dit goed gegaan en die mielies het mooi gegroet, maar waar die boer nie is nie, word sy baard nie geskeer nie. Oupa Klawerjas het van sy hoë posisie op sy voorstoep, met ʼn emaljebekertjie boeretroos in die hand, nooit opgemerk dat sy mielie-oes elke jaar krimp nie. Omdat sy mielielande so effens om ʼn hoekie was, het Oupa Klawerjas nie gesien hoe een van sy stoute volsruise al sy mielies opeët nie. In plaas van vorentoe boer, het Oupa Klawerjas se mielie-oes net al hoe minder geword. Oupa Klawerjas het agteruit begin boer en hy moes dringend ʼn plan maak. Alhoewel hy ‘n meester van volstruispolitiek was, kon hy nie dadelik die kloutjie by sy oor bring nie.

Oupa Klawerjas het al hoe meer tyd op sy plaashuis se stoep deurgebring, met sy beker boeretroos in die hand, om oor die probleem te dink. Van sy stoep af kon Oupa Klawerjas Mannetjie net-net sy volstruismannetjie sien waar hy deur die mielielande loop; kop omhoog, en dan kop omlaag. Kop omhoog, kop omlaag. Mannetjie was net soos ʼn volstruis: daar waar hy kom, daar was hy tuis. Maar op daardie afstand was Oupa Klawerjas se sig ook nie meer so goed nie en hy het bietjie gesukkel om so ver te sien. Partykeer het hy gedink hy sien vir Mannetjie wat sy mielies steel, en ander kere het hy gedink dit is een van sy voëlverskrikkers wat so deur die lande stap.

Dit het Oupa Klawerjas ʼn hele twee weke geneem om te besef dat Mannetjie die Volstruismannetjie besig was om hom trommeldik te eet aan die al die mielie op sy lande. Mannetjie het hom ʼn boggeltjie geeët aan al die mieliepitte; sy maag het elke aand met sonsondergang soos ʼn sokkerbal gelyk. Rond en lekker. Wat meer is, Mannetjie het ʼn volstruismaag gehad; hy kon enigiets eet sonder om iets oor te kom. 

Toe Oupa Klawerjas eers besef het met watter aapstreke sy volstruis besig was, het hy opdrag gegee dat al sy mielies op die plaas ses-voet hoog geplant moet word. Al het volstruise lang nekke, is hulle net vyf voet lank en hulle kon nie die ses-voet mielies bykom nie. Al het hulle hul nekke gerek en strek. Al het Mannetjie hoe hard probeer, van toe af kon hy nie meer die ses-voet hoë mielies in die hande kry nie. Of in sy volstruisbek kry nie.

“Dit was darem vir jou vindingryk van Oupa Klawerjas, Wikkie,’ het Wouter sy oorwoë mening laat hoor. “Hoe het dit gebeur dat al die boere in die Vrystaat naderhand hulle rye mielies ses-voet hoog geplant het? En toe later in die die laat negentiede eeu al die boere oorkant die Garieprivier?”

“Almal het Oupa Klawerjas se voorbeeld gevolg. Dit was nie al nie, Wouter. Oupa Klawerjas se mielieplantmetodes en tegnieke het naderhand nasionaal bekend geword, deur die hele Suid-Afrika. Van bo in die Noorde tot onder in die Suide van die Limpopo.”

“Merkwaardig, Wikkie!”

“Ja, dit was so. Later het Oupa Klawerjas so beroemd geword, dat selfs boere uit Amerika hier in die Vrystaat kom besoek aflê het om by hom die kuns af te vra. Hulle het by hom kom kers opsteek.”

“Dankie tog die boere het nie daar in die laat negentiende eeu Eskom gehad om by kers op te steek nie,” sê Wouter. “En Oupa Klawerjas het vir niemand vertel van die stoute volstuis nie?”

“Nee, hy het die storie stil gehou. Elke keer as besoekers uit die buitland hom vra, het hy maar net lakonies geantwoord: ‘kêreltjies, julle moet julle met julle eie boerderye besig hou.”

“Mannetjie was seker nie baie geneë met die nuwe hoogte van die mielieplante nie, want nou kon hy nie tot bo bykom nie? Het hy nie ʼn klagte by die Vrystaatse Landbou-unie ingedien nie?”

“Mannetjie die volstruismannetjie was woedend, Wouter. Hy het nogal ʼn gemene volstruisskop aan hom gehad, net soos die Boereheld Johannes van der Walt, en mense moes bonstaan as Mannetjie eers begin skoppe uitdeel het.”

“So, Oupa Klawerjas se volstruis was die oorsaak van hoe al die boere in die Vrystaat hulle mielielande aangeplant het?”

“Ja, maar Oupa Klawerjas het sy geheim gehou. Hy was effens bang vir Mannetjie die Volstruismannetjie. Mannetjie het ʼn paar rugbywedsrtyde dopgehou, en hy kom beide laagvat en hoogskop. Mannetjie se volsruisskoppe was aan die einde van die Negentiende Eeu reeds baie beroemd, maar dit was eers teen die middel van die Twintigste Eeu dat hy werklik internasionale beroemdheid verwerf het.”

“Wrintiewaar, Wikkie. Toe al die boere in Amerika eers begin het om hulle mielies ook ses-voet hoog te plant, het Oupa Klawerjas se metodes soos ʼn veldbrand deur ander lande versprei. Brasilië, Argentinië, Kanada, Fiji – al die lande het Oupa Klawerjas se metodes en tegnieke begin naboots en toepas.”

“Maar wat het Mannetjie gedoen toe hy uitvind dat hy die oorsaak van hierdie wêreldwye fenomeen is?”

“Wel, jy moet onthou dat Mannetjie al oor die honderd jaar gelede oorlede is, Wouter. In die vroeê 1920’s. Hulle het hom daar in ‘n heldeakker op Oupa Klawerjas se plaas onder ʼn populierboom op die walle van die magtige Sandrivier begrawe.”

“Niks minder as wat Mannetjie die Volstruismannetjie verdien het nie, Wikkie. Hy het, sonder dat enigiemand van hom geweet het, vir Oupa Klawerjas wêreldberoemd gemaak.”

“Dit is waar ja, Wouter Kabouter. Wêreldberoemd. Internasionaal bekend.”

“Maar wat het Mannetjie gedoen toe hy uitvind van Oupa Klawerjas se internasionale aansien en beroemdheid?”

“Nee, hy het maar gedoen wat elke volsruismannetjie doen, Wouter. Hy het sy kop in die sand gedruk en ʼn volstruiseier gelê.”

*